Depressie is voor veel mensen een terugkerende aandoening. Op basis van de resultaten van de onderzoekslijn van prof dr Claudi Bockting blijkt dat Preventieve Cognitieve Therapie (PCT, Bockting, 2009) na herstel van depressie op beschermend werkt over 5.5, 10 tot zelfs 20 jaar bij meer mensen met 3 of meer depressieve episoden. Ook blijkt dat de bescherming tegen terugval vergelijkbaar is aan de bescherming die geboden wordt door het doorslikken van antidepressiva en dat mensen die preventieve cognitieve therapie krijgen naast onderhoudsantidepressiva het beste beschermd zijn (41% lager risico op terugval over 2 jaar, Bockting e.a. 2018). Een zelfhulpvariant (Tussen dip en droom) met begeleiding in de huisartsenpraktijk blijkt ook effectief in het tegengaan van terugval, maar dit is niet kosteneffectief (Biesheuvel e.a. 2017). PCT aangeboden via het internet met minimale therapeutondersteuning vergeleken werd met reguliere zorg levert geen bescherming op (Klein e.a., 2018). Het is dus raadzaam om na herstel van depressie PCT aan te bieden aan patiënten met een recidiveerde depressieve stoornis, ook als patiënten tijdens de behandeling CGT hebben gehad. Lopend onderzoek richt zich op pct bij jongeren en volwassen patiënten waarbij de depressie slechts deels in remissie is.
In deze workshop komt de indicatie voor PCT aan bod. De resultaten van diverse landelijke gerandomiseerde studies zullen kort worden aangestipt. Daarnaast worden de belangrijkste interventies van PCT gepresenteerd aan de hand van beeldmateriaal, rollenspel en oefeningen. Bijzonder aandacht zal worden besteed aan het gebruik van positief affect en positieve ‘imagery’ als uitdaagtechniek binnen PCT (en buiten PCT) en op de wijze waarop dit toegepast kan worden.
Leerdoel
- Indicatie van terugvalpreventie
- Indicatie van terugvalpreventie op maat bij antidepressivagebruik
- leren toepassen van klassieke uitdaagtechnieken ten behoeve van terugvalpreventie bij depressie
- leren toepassen van positieve ‘imagery’ en positief affect bij het uitdagen en het maken van een terugvalpreventieplan
Aanbevolen literatuur
Bockting, C. L. H. (2009). Preventieve cognitieve training bij terugkerende depressie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Bockting, C. L. H. (2011). Protocollaire behandeling van patiënten met recidiverende depressie. In G. P. J. Keijsers, A. van Minnen & C. A. L. Hoogduin (Eds.), Protocollaire behandelingen voor volwassenen met psychische klachten 1 (pp. 309-340). Amsterdam: Uitgeverij Boom.
Bockting CLH, Klein NS, Elgersma HJ, van Rijsbergen GD, Slofstra C, Ormel J, Buskens E, Dekker J, de Jong PJ, Nolen WA, Schene AH, Hollon SD, Burger H. Effectiveness of preventive cognitive therapy while tapering antidepressants versus maintenance antidepressant treatment versus their combination in prevention of depressive relapse or recurrence (DRD study): a three-group, multicentre, randomised controlled trial. Lancet Psychiatry. 2018 May;5(5):401-410. doi: 10.1016/S2215-0366(18)30100-7.
Legemaat AM, Burger H, Geurtsen GJ, Brouwer M, Spinhoven P, Denys D, Bockting CL. Effects up to 20-Year Follow-Up of Preventive Cognitive Therapy in Adults Remitted from Recurrent Depression: The DELTA Study. Psychother Psychosom. 2023;92(1):55-64. doi: 10.1159/000527906.
Breedvelt JJF, Warren FC, Segal Z, Kuyken W, Bockting CL. Continuation of Antidepressants vs Sequential Psychological Interventions to Prevent Relapse in Depression: An Individual Participant Data Meta-analysis. JAMA Psychiatry. 2021 Aug 1;78(8):868-875. doi: 10.1001/jamapsychiatry.2021.0823
Over de spreker
Evelien van Valen is supervisor VGCt en werkt als GZ-psycholoog in opleiding tot klinisch psycholoog bij het UMC Utrecht en Altrecht. Zij is als therapeut, trainer van de therapeuten en supervisor bij vele studies naar PCT betrokken geweest.
Kernwoorden
Terugvalpreventie, Cognitieve training, Interventies door activeren van positief netwerk